اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه ماده 13 قانون جهش تولید دانش بنیان - مدیریت فناوری و طرح‌های کاربردی
اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه ماده 13 قانون جهش تولید دانش بنیان
- 22 Oct 2025
- کد خبر: 4348202
- 56
اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه دانشگاهی
اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه (R&D Tax Credit) یک اعتبار مالیاتی است که دولت‌ها برای افزایش سرمایه‌گذاری در پژوهش و نوآوری در اختیار شرکت‌ها، دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی قرار می‌دهند. در حوزه دانشگاهی، این اعتبار معمولاً به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
- ماهیت
- دانشگاه‌ها یا مؤسسات پژوهشی که در پروژه‌های تحقیقاتی کاربردی و توسعه‌ای مشارکت می‌کنند در همکاری با صنعت یا بخش خصوصی، می‌توانند از این اعتبار استفاده کنند.
- هزینه‌هایی مثل حقوق پژوهشگران، تجهیزات آزمایشگاهی، مواد مصرفی پژوهش و حتی بخشی از هزینه‌های سربار می‌تواند مشمول این مشوق شود.
- هدف
- تشویق بخش خصوصی به همکاری با دانشگاه‌ها.
- کاهش هزینه نهایی پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای.
- تقویت نوآوری، انتقال فناوری و افزایش رقابت‌پذیری ملی.
- نحوه اجرا
- معمولاً دولت‌ها به شرکت‌هایی که با دانشگاه‌ها قرارداد پژوهشی دارند، اجازه می‌دهند این هزینه‌ها را به‌عنوان اعتبار مالیاتی لحاظ کنند (برای کاهش بدهی مالیاتی یا افزایش استرداد مالیاتی).
- در برخی کشورها، خود دانشگاه‌ها هم می‌توانند به‌طور مستقیم از این اعتبار بهره‌مند شوند، اما در بسیاری موارد اعتبار از طریق شرکای صنعتی یا کارفرمایان پژوهشی به آن‌ها منتقل می‌شود.
- نمونه‌های بین‌المللی
- در آمریکا: شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های قرارداد پژوهشی با دانشگاه‌ها را با ضریب تشویقی بیشتری (مثلاً 125% یا 150%) در مالیات خود لحاظ کنند.
- در اتحادیه اروپا و کشورهای آسیایی: اغلب همکاری‌های مشترک دانشگاه-صنعت مشمول اعتبار مالیاتی ویژه می‌شود.
قانون جهش تولید دانش‌بنیان
ماده ۱۱ – بند (ب)
معادل هزینه‌های انجام‌شده برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه، به‌عنوان «اعتبار مالیاتی» با قابلیت انتقال به سنوات آتی به شرکت‌ها و مؤسسات متقاضی اعطا می‌شود. این اعتبار معادل مالیات قطعی‌شده سال انجام هزینه یا سال‌های بعد از آن کسر خواهد شد. آیین‌نامه اجرایی این بند باید حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این قانون، توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی با همکاری معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و به تصویب هیئت وزیران رسید. مسئول نظارت بر اجرای این بند «شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان» است.
ماده ۱۳
به‌منظور توسعه ارتباط دانشگاه با صنعت، صنایع و واحدهای تولیدی دارای واحد تحقیق و توسعه که با یکی از دانشگاه‌ها یا مراکز آموزش عالی و پژوهشی (با اولویت استان محل استقرار آن صنعت یا واحد تولیدی) تفاهم‌نامه همکاری منعقد کنند، قراردادهای تحقیق و توسعه مربوط به این تفاهم‌نامه مشمول مزایای ذکرشده در بند (ب) ماده (۱۱) این قانون خواهند بود. همچنین تمامی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی موظف‌اند «کارگروه ارتباط با صنعت و معدن» را با حضور نمایندگان صنعت یا واحدهای تولیدی، با اولویت استان محل استقرار خود، تشکیل دهند.
آیین‌نامه و دستورالعمل اجرایی
قراردادهای تحقیق و توسعه موضوع ماده (۱۳) قانون مذکور، در چارچوب ضوابط آیین‌نامه، مشمول بهره‌مندی از اعتبار مالیاتی خواهند بود (ماده ۱۱ آیین‌نامه اجرایی مصوب دولت).
انواع خروجی‌های پروژه تحقیق و توسعه
- تولید محصول یا خدمت جدید: پروژه منجر به تولید محصولی شود که پیش‌تر در شرکت تولید نشده و مشابه آن نیز در سبد محصولات شرکت وجود نداشته باشد.
- ارتقای محصولات یا خدمات موجود: بهبود اساسی در محصولات فعلی شرکت از طریق تغییر فناوری‌های موجود یا به‌کارگیری فناوری‌های نوین.
- بهبود فرآیندهای تولید و عملیات: ارتقای شاخص‌های فرآیندی تولید با تغییر فناوری یا استفاده از فناوری‌های جدید.
- ایجاد ماژول جدید برای محصولات موجود (فقط حوزه فناوری اطلاعات): توسعه و پیاده‌سازی ماژول جدید برای محصولات نرم‌افزاری یا خدمات IT.
- تولید مواد اولیه، اجزا و قطعات مصرفی: تولید مواد اولیه، قطعات یا اجزای موردنیاز در فرآیندهای تولید شرکت.
معیارهای تأیید پروژه‌های تحقیق و توسعه
پروژه‌های تحقیق و توسعه شرکت‌ها، برای برخورداری از اعتبار مالیاتی، بر اساس معیارهای مندرج در مواد (۱) و (۶) آیین‌نامه و ماده (۳) دستورالعمل اجرایی بند (ب) ماده (۱۱) قانون جهش تولید دانش‌بنیان ارزیابی شده و در صورت تأیید دبیرخانه، مشمول اعتبار مالیاتی خواهند شد. این پروژه‌ها باید نظام‌مند، نوآورانه یا فناورانه باشند.
سرفصل‌های هزینه‌کرد مورد پذیرش
- خرید زمین و ساختمان یا احداث آن: مورد پذیرش نیست.
- هزینه خرید و نگهداری خودرو: فقط در صورت استفاده برای مهندسی معکوس و اجرای پروژه، به میزان استهلاک سالانه قابل قبول است.
- هزینه خرید ماشین‌آلات و تجهیزات: به میزان استهلاک سالانه مورد تأیید است.
- هزینه نیروی انسانی: صرفاً شامل نیروهای مستقیم بخش تحقیق و توسعه.
- خرید مواد اولیه و قطعات: به میزان مصرف‌شده در پروژه.
- اقلام اداری (رایانه، تلویزیون، مبلمان و…): قابل پذیرش نیست.
- آزمون‌ها و تست‌ها: هزینه استانداردهای تخصصی، آزمون محصولات و خدمات، و ثبت پتنت بین‌المللی پذیرفته می‌شود.
سرفصل‌های هزینه‌کرد قابل قبول در همکاری فناورانه با دانشگاه‌ها
- هزینه‌های سربار دانشگاه: حداکثر تا ۲۰% مبلغ قراردادهای تحقیق و توسعه.
- هزینه‌های راهبری و اجرای پروژه توسط مجری: حداکثر تا ۲۰% مبلغ قرارداد.
- هزینه‌های نیروی انسانی درگیر در پروژه: شامل مجری، پژوهشگر پسادکترا، دانش‌آموختگان و دانشجویان دکترا و کارشناسی ارشد، مطابق آیین‌نامه‌های استخدامی و تعرفه‌های بنیاد ملی علم ایران.
- هزینه تست و آزمون پروژه: بر اساس تعرفه‌های شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی یا با تأیید معاون پژوهشی مؤسسه و کارگروه.
- هزینه تجهیزات: پس از تأیید دبیرخانه، به میزان استهلاک سالانه از اولین سال مالی پس از نصب و راه‌اندازی تا پایان پروژه.
فرآیند ثبت درخواست
ثبت درخواست و ارزیابی از طریق وب‌سایت etebar14.ir و بخش «ورود به اعتبار مالیاتی دانشگاهی» انجام می‌شود.
مجری پروژه موظف است پرسشنامه تخصصی همکاری فناورانه را بارگذاری کند که شامل موارد زیر است:
- موضوع و اهداف پروژه
- خروجی نهایی
- مشخصات و سوابق مجری پروژه
- برنامه تجاری‌سازی یا پیاده‌سازی نتایج
- جزئیات هزینه‌کرد
- برنامه زمان‌بندی
پس از ثبت، پروژه توسط دبیرخانه برنامه در معاونت علمی ریاست‌جمهوری ارزیابی خواهد شد.
ارزیابی هزینه‌کرد و اعلام اعتبار مالیاتی به سازمان امور مالیاتی
دبیرخانه، در صورت نیاز و از طریق بازدید حضوری، پیشرفت پروژه تحقیق و توسعه را مطابق برنامه زمانی اعلام‌شده، پس از اتمام هر فاز پروژه یا در پایان سال مالی، ارزیابی می‌کند.
مجری پروژه موظف است در تمام مراحل ارزیابی، امکان بازدید حضوری را فراهم سازد.
به‌منظور اطمینان از تحقق نتایج و دستاوردهای قراردادهای تحقیق و توسعه با شرکت، دبیرخانه می‌تواند تا یک سال پس از پایان پروژه، نتایج ناشی از تجاری‌سازی و پیاده‌سازی پروژه را مورد ارزیابی قرار دهد.
اعتبار مالیاتی سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه زیست‌بوم دانش‌بنیان
(تبصره ماده (۲) آیین‌نامه اجرایی، بند «ت» ماده (۱۱) قانون جهش تولید دانش‌بنیان)
بند «ت» ماده (۱۱):
با هدف حمایت از تعمیق فناوری و استفاده حداکثری از توان شرکت‌های دانش‌بنیان، موارد زیر به‌عنوان اعتبار مالیاتی با قابلیت انتقال به سنوات آتی به شرکت‌ها و مؤسسات متقاضی اعطا شده و به همان میزان از مالیات قطعی‌شده سال تخصیص سرمایه مذکور یا سال‌های بعد کسر می‌شود:
- جزء ۱: حداکثر سی درصد سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران یا بازار اول و دوم فرابورس ایران، یا شرکت‌هایی با سرمایه ثبتی حداقل یک‌سی‌ام سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی، در شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و فناور.
- جزء ۲: سرمایه‌گذاری غیرمستقیم شرکت‌های مذکور در جزء (۱) این بند، در تأسیس یا افزایش سرمایه صندوق‌های پژوهش و فناوری (موضوع ماده ۴۴ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور) و صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری (موضوع بندهای ۲۰ و ۲۱ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران – مصوب ۱۳۸۴/۰۹/۰۱) که فعالیت آن‌ها در تأمین مالی فناوری و نوآوری و فعالیت‌های دانش‌بنیان به تأیید شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان رسیده باشد.
تبصره توسعه زیست‌بوم
ماده ۲:
به‌منظور حمایت از تعمیق فناوری و بهره‌برداری حداکثری از توان شرکت‌های دانش‌بنیان، با رعایت موارد زیر، تعیین مصادیق سرمایه‌گذاری و توسعه سازوکارهای متناسب با زیست‌بوم نوآوری توسط شورا انجام می‌شود:
۱. هزینه‌کرد مرتبط با خرید زمین، ساختمان یا احداث آن و هزینه‌های عمرانی عمومی (نظیر تسطیح، دیوارکشی، محوطه‌سازی و راه‌سازی) و نیز خرید خودرو، به‌عنوان سرمایه‌گذاری مورد تأیید محسوب نمی‌شود.
۲. استثناء: سرمایه‌گذاری در توسعه زیست‌بوم نوآوری از جمله ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع در دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی، پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد مورد تأیید وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در صورتی که مالکیت آن به نهاد مربوطه منتقل شود، از شمول این محدودیت مستثنی خواهد بود. هزینه‌کرد مرتبط با این بند نیز با تأیید شورا، جزو مصادیق سرمایه‌گذاری مورد پذیرش آیین‌نامه خواهد بود.
طرح‌های توسعه زیست‌بوم دانش‌بنیان
سرمایه‌پذیران:
۱. دانشگاه‌ها
۲. مؤسسات پژوهشی
۳. پارک‌های علم و فناوری
۴. مراکز رشد
سرمایه‌گذاران:
۱. شرکت‌های بورسی
۲. شرکت‌های فرابورسی
۳. شرکت‌های دارای سرمایه ثبتی حداقل یک‌سی‌ام سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی
مصادیق:
۱. آزمایشگاه مرجع
۲. فب‌لب (Fab Lab)
۳. مرکز نوآوری
۴. سایر موارد به تشخیص کارگروه
شرایط:
۱. سرمایه‌گذاری به‌صورت غیرمستقیم باشد.
۲. مالکیت به سرمایه‌پذیر منتقل شود.
۳. بهره‌برداری حداکثر ۲۵ ساله توسط سرمایه‌گذار مجاز باشد.
۴. طرح‌های زیر ۲۰۰ میلیارد تومان با تصویب کارگروه دائمی و طرح‌های بالای ۲۰۰ میلیارد تومان با تصویب شورا مورد تأیید قرار گیرند.
۵. طرح‌های توسعه زیرساخت آموزشی مشمول پذیرش نیستند.
سرمایه‌گذاری در توسعه زیست‌بوم موضوع بندهای (۲۰) و (۲۱) ماده (۱) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران دقیقاً به چه معناست و در ارتباط با اعتبار مالیاتی بند «ت» ماده (۱۱) قانون جهش تولید دانش‌بنیان چه کاربردی دارد:
قانون بازار اوراق بهادار – ماده (1)
این ماده اصطلاحات کلیدی بازار سرمایه را تعریف می‌کند.
- بند (۲۰): صندوق‌های سرمایه‌گذاری
- صندوق سرمایه‌گذاری نهادی مالی است که منابع خرد سرمایه‌گذاران را جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در اوراق بهادار، دارایی‌های مالی یا پروژه‌های مشخص سرمایه‌گذاری می‌کند.
- در زیست‌بوم نوآوری، بخشی از این صندوق‌ها با مأموریت تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و استارتاپ‌ها فعالیت می‌کنند.
- بند (۲۱): نهادهای مالی
- نهاد مالی هر مؤسسه‌ای است که با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار تأسیس شده و فعالیت اصلی آن پشتیبانی از بازار سرمایه است؛ مانند:
- شرکت‌های تأمین سرمایه (Investment Banks)
- شرکت‌های سبدگردان
- شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری
- شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی
- شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری
قانون جهش تولید دانش‌بنیان پیش‌بینی کرده است که:
- شرکت‌های بزرگ (بورسی، فرابورسی یا دارای سرمایه ثبتی معین) اگر بخشی از سرمایه خود را به‌صورت غیرمستقیم از طریق همین صندوق‌های سرمایه‌گذاری (بند ۲۰) یا نهادهای مالی (بند ۲۱) وارد زیست‌بوم نوآوری کنند، مشمول اعتبار مالیاتی می‌شوند.
به زبان ساده، اگر یک شرکت بورسی به‌جای سرمایه‌گذاری مستقیم روی یک دانشگاه یا پارک علم و فناوری، منابع خود را در صندوق‌های پژوهش و فناوری یا نهادهای مالی تأییدشده توسط شورای راهبری فناوری و تولیدات دانش‌بنیان قرار دهد، آن سرمایه‌گذاری به رسمیت شناخته می‌شود و مشمول اعتبار مالیاتی بند «ت» ماده (۱۱) خواهد بود.
چرا این مکانیزم مهم است؟
- مدیریت ریسک: شرکت‌های صنعتی لزوماً تخصصی در سرمایه‌گذاری فناورانه ندارند. صندوق‌ها و نهادهای مالی این کار را تخصصی و حرفه‌ای انجام می‌دهند.
- افزایش شفافیت: چون این صندوق‌ها و نهادها تحت نظارت سازمان بورس هستند، سرمایه‌گذاری‌ها شفاف‌تر و قابل پیگیری خواهد بود.
- تسهیل جذب سرمایه برای زیست‌بوم: منابع مالی از طریق این نهادها راحت‌تر به دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری منتقل می‌شود.
- مشوق مالیاتی: شرکت سرمایه‌گذار به همان میزان می‌تواند مالیات خود را کاهش دهد یا به سنوات بعد منتقل کند.